Cevap : Osmanlı’dan cumhuriyet’e devralınan ekonomik yapı nasıldı sorusunun cevabı:

Türkiye Cumhuriyetinin, kuruluş yıllarındaki, ekonomik durumunu incelemeden önce Osmanlı İmparatorluğu’ndan kalan ekonomik unsurların ana hatlarını tespit etmek gerekmektedir. Cumhuriyetin kuruluş yılları ekonomisi, Osmanlı İmparatorluğu’ndan devralınan iktisadi yapıya dayanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nda üretim tarıma dayalıydı. Bu nedenle sanayi gelişememiş ve kendi içine kapanmış olarak tamamen küçük üretim birimleri halinde, ülke içinde dağınık olarak yer almış bulunmaktaydı.

Ayrıca sermaye birikiminin ise çok ciddi boyutta azınlıkların ve yabancı sermayenin elinde olduğu görülmektedir. Çalışmanın amacı, Cumhuriyetin kuruluş döneminde ekonomi politikalarına yön veren, Osmanlı’dan devralınan ekonomik yapının kısa bir çözümlemesini ortaya koymaktır.

1915 yılında, Osmanlı Bankası kuruluşuna tamamen özel olan yetkisi kaldırıldığı için emisyon bankası olma niteliğini yitirmiştir. O dönemde TL’nin değeri Sterlin ile bağlıydı ve serbest dalgalanan kambiyo sistemi yürürlükteydi. Bu dönemde, döviz denetiminin olmadığı ve ayrıca kur dalgalanmasını belirli sınırlar içinde tutacak sistemin de bulunmadığı göz önüne alınmalıdır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan 161 milyon TL tutarında karşılıksız kâğıt para devralındığı tespit edilmiştir.

O dönemde kâğıt paranın karşılığı Almanya ve Avusturya bankalarındaki, altınlar ile Almanya hazine bonolarıdır. Savaştaki yenilgi nedeniyle, altınlar ile Almaya hazine bonolarına el konulunca, para tamamen karşılıksız kalmıştır. Ülkede ihracatın %80 seviyesinden fazlasını tarımsal ürünlerin teşkil etmesi nedeniyle sistemde dönemsel olarak fiyat dalgalanmalarının da meydana geldiği gözlenmektedir. Bu kur durumunun yüksek spekülatif kazançların kaynağı durumunda olduğu da kabul edilen güncel bir gerçektir  Mevcut kambiyo sistemi, eldeki kâğıt paraya karşılık yaratma olanağını kısıtlamaktadır. Osmanlı Bankası’nın yerine, iktisat politikalarına uyumlu bir Merkez Bankası’nı zorunlu kılıyordu.

1922 ile 1938 yılları süresince geliştirilen bu ekonomik kalkınma stratejisinin temel hedefleri ise;

1. İstihdamın arttırılması,
2. Hızlı ekonomik kalkınma (hızlı ve dengeli sermaye birikimi),
3. İhracatın el verdiği kadar ithalat yapılması (dış ticaret dengesi),
4. Gelir dağılımının iyileştirilmesi,
5. Enflasyonsuz kalkınma (gelir - harcama dengesi),
6. Tüm bölgelerin kalkındırılması (bölgeler arası dengeli kalkınma),
7. Özel girişimin geliştirilmesi,
8. TL’nin değerinin korunması
9. Hızlı ekonomik gelişme için yabancı sermaye ile işbirliği yapılması olarak tespit edilmiş bulunmaktadır.

Atatürk’ün ekonomi politikası da dünyanın kalkınmakta olan ülkelerine örnek teşkil edecek özellikler taşımaktadır.

---

---

Diğer Cevaplara Gözat